VAR Có Thật Sự Công Bằng? – Góc Debet Của Tuần

Sau nhiều năm được áp dụng rộng rãi trong các giải đấu hàng đầu thế giới như Premier League, La Liga hay World Cup, câu hỏi VAR có thật sự công bằng? vẫn khiến người hâm mộ, giới chuyên môn và cầu thủ tranh cãi không hồi kết. Công nghệ được kỳ vọng mang lại công lý cho bóng đá dường như lại mở ra cánh cửa mới cho sự mơ hồ và tranh luận.

VAR (Video Assistant Referee) chính thức xuất hiện tại World Cup 2018. Từ đó, hàng trăm trận đấu đã có sự can thiệp của VAR. Nhưng liệu những can thiệp đó luôn chính xác? VAR có thật sự công bằng? – Hãy cùng Debet bóc tách chi tiết.

Khi công nghệ không đồng nghĩa với sự hoàn hảo

Ý tưởng ban đầu của VAR là hỗ trợ trọng tài chính trong các tình huống “tranh cãi rõ rệt”, bao gồm: bàn thắng, phạt đền, thẻ đỏ trực tiếp và lỗi nhận diện cầu thủ. Tuy nhiên, trong thực tế, VAR không hề triệt tiêu hết sai lầm. Ví dụ, tại Premier League mùa giải 2022/2023, theo thống kê của ESPN, có đến 31 quyết định gây tranh cãi dù đã có sự can thiệp của VAR.

Một trong những trường hợp nổi bật là trận đấu giữa Arsenal và Brentford (11/02/2023), bàn gỡ hòa của Brentford được công nhận dù có lỗi việt vị. Sau đó, BTC Premier League phải công khai xin lỗi và xác nhận “lỗi người thao tác VAR”. Rõ ràng, công nghệ không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với sự công bằng. VAR có thật sự công bằng? trong trường hợp này hoàn toàn bị phủ nhận.

Phán quyết phụ thuộc vào góc nhìn con người

Một trong những hạn chế lớn nhất của VAR là yếu tố con người. VAR không thể hoạt động độc lập, mà phụ thuộc vào đội ngũ trọng tài hỗ trợ sau màn hình. Quyết định cuối cùng vẫn là của trọng tài chính trên sân. Vậy VAR có thật sự công bằng? Điều này khiến yếu tố cảm tính và chủ quan không biến mất, chỉ là “ẩn” đi phía sau lớp vỏ công nghệ.

Hãy nhìn lại pha bóng nổi tiếng tại World Cup 2022, trận Argentina vs Croatia: Lionel Messi được hưởng quả phạt đền sau pha va chạm với thủ môn Livakovic. Dù có VAR hỗ trợ, nhiều chuyên gia như Gary Neville, Rio Ferdinand cho rằng đó là một tình huống “không rõ ràng”. Vậy VAR có thật sự công bằng? nếu bản chất của nó vẫn dựa trên phán đoán?

Cảm xúc bị giết chết bởi những giây chờ VAR

Ngoài vấn đề công bằng, VAR còn bị chỉ trích vì làm gián đoạn cảm xúc trận đấu. VAR có thật sự công bằng? Theo khảo sát của YouGov Anh Quốc, gần 68% người hâm mộ Premier League không thích VAR vì nó khiến họ “mất hứng” khi ăn mừng bàn thắng. Khi tiếng còi vang lên, thay vì niềm vui, người xem phải chờ đợi VAR “kiểm tra”, tạo cảm giác hồi hộp không đáng có.

Trận Liverpool vs Tottenham (2023) là một ví dụ rõ nét. Luis Diaz ghi bàn nhưng bị thổi việt vị. VAR sau đó xác nhận là không việt vị, nhưng tổ VAR lại quên đảo quyết định, khiến bàn thắng không được công nhận. Cảm xúc của hàng triệu người hâm mộ Liverpool bị dập tắt bởi một lỗi không thể tin nổi.

VAR và những sai lệch nghiêm trọng – Debet lên tiếng

Tại Debet, một nền tảng phân tích thể thao có tiếng, những trận đấu chịu tác động của VAR luôn được đánh giá kỹ lưỡng. Câu hỏi VAR có thật sự công bằng?, có đúng không. Theo phân tích của nền tảng, trong hơn 300 trận đấu được thống kê trong 2 mùa gần đây, 17% các quyết định từ VAR dẫn đến thay đổi kết quả trận đấu. Trong đó, có tới 40% gây tranh cãi lớn trên truyền thông và mạng xã hội.

Ví dụ điển hình là trận Real Madrid vs Manchester City tại bán kết Champions League 2022. Bàn thắng của Benzema bị từ chối sau VAR vì lỗi việt vị siêu sát nút – chỉ vài centimet. Nhiều người đặt câu hỏi: VAR Có Thật Sự Công Bằng? hay chỉ là công cụ “vạch lá tìm sâu” một cách máy móc?

Chi phí và tính hiệu quả – Có xứng đáng không?

Việc triển khai VAR không hề rẻ. Theo FIFA, một hệ thống VAR tiêu chuẩn tiêu tốn khoảng 300.000 – 500.000 USD mỗi mùa. Với những giải đấu nhỏ hoặc liên đoàn bóng đá có ngân sách hạn chế, đây là khoản đầu tư khó khăn. Nhưng điều đáng nói là: dù tốn kém, tính hiệu quả vẫn chưa được đảm bảo. Điều thắc mắc ở đây VAR có thật sự công bằng? có đang thật sự đúng không.

Tại giải V-League (Việt Nam), VAR chỉ mới được thí điểm gần đây. Dù được kỳ vọng mang đến bước tiến, nhưng theo đánh giá từ chuyên gia bóng đá Trần Duy Long: “VAR ở Việt Nam cần thời gian để thích nghi, nhưng quan trọng hơn là người vận hành phải thực sự hiểu luật và minh bạch.”

VAR giúp ích ở đâu – góc nhìn tích cực

Dù bị chỉ trích, không thể phủ nhận VAR đã giúp cải thiện độ chính xác ở nhiều trận đấu. Theo FIFA, số lượng sai sót trọng tài đã giảm từ 25% xuống dưới 5% kể từ khi có VAR. Nhờ đó, nhiều tình huống phạt đền rõ ràng, lỗi đánh nguội hay bàn thắng hợp lệ đã được trả lại công bằng.

Ở World Cup 2018, trận Pháp vs Australia là một ví dụ điển hình. VAR giúp Pháp có quả phạt đền sau pha phạm lỗi không bị phát hiện. Sau đó, Griezmann ghi bàn và Pháp giành chiến thắng 2-1. Rõ ràng, VAR có thật sự công bằng?  nếu vận hành đúng cách và không có sai sót người.

Tương lai nào cho VAR – niềm tin hay sự hoài nghi?

Từ góc nhìn của giới chuyên gia tại Debet, VAR Có Thật Sự Công Bằng? VAR không sai – cái sai nằm ở khâu vận hành. Nếu có một hệ thống kiểm soát chặt chẽ hơn, sử dụng công nghệ AI hỗ trợ, tự động phát hiện việt vị, hoặc minh bạch hóa âm thanh giao tiếp giữa tổ VAR và trọng tài, niềm tin từ người hâm mộ có thể được phục hồi.

Hiện nay, FIFA đang thử nghiệm “Semi-Automated VAR” – công nghệ dùng trí tuệ nhân tạo để xác định việt vị trong vòng vài giây. Nếu thành công, đây sẽ là bước tiến lớn nhằm trả lời dứt khoát câu hỏi VAR có thật sự công bằng?

Lời kết

Tựu chung lại, câu hỏi VAR có thật sự công bằng?  không thể trả lời bằng “có” hay “không” một cách tuyệt đối. Nó là công nghệ – không có cảm xúc, không có thiên kiến. Nhưng chính con người – những người cầm còi và cầm màn hình – mới quyết định nó công bằng hay không.

Debet tin rằng nếu được đào tạo kỹ, sử dụng đúng cách và có cơ chế giám sát độc lập, VAR sẽ là công cụ làm đẹp cho bóng đá. Nhưng hiện tại, nó vẫn là con dao hai lưỡi – giữa ánh sáng công lý và bóng tối của sự nghi ngờ.

VAR có thật sự công bằng? – câu hỏi không dễ trả lời, nhưng là lời nhắc nhở mạnh mẽ: không có công nghệ nào có thể thay thế sự minh bạch và trách nhiệm của con người trong thể thao